zondag 12 juli 2009

Echoklik: automobilisten kunnen nog wel wat leren van mieren

Worden mieren een meme? (Wat is een meme? Net zoiets als een buzzword maar dan wat serieuzer.) We hadden het eerder deze week al over mieren, ter zelfde tijd werd in The Economist betoogd dat automobilisten nog wel wat kunnen leren van mieren. Als auto's onderling hun plaats en snelheid zouden communiceren en hun eigen snelheid daarop zouden aanpassen zou dat de doorstroming aanzienlijk bevorderen.

Daar zit wat in, maar automobilisten denken alleen maar aan zichzelf terwijl mieren helemaal niet denken maar doen, volledig ten dienste van de kolonie.

Uw verslaggever deed een duit in het zakje, en kreeg zowaar enige bijval. Zoek naar RolfBly in de reacties.

donderdag 9 juli 2009

Boek(vormig tijdschriftartikel): Emergence

Wat hebben mierenkolonies, hersencellen en internet met elkaar gemeen? Het zijn alle drie voorbeelden van het verschijnsel dat uit een massa simpele elementen iets kan ontstaan dat zich collectief veel intelligenter gedraagt dan de individuen in de massa ooit zouden kunnen. Dat heet emergence, opkomst, omdat de organisatie van onderaf uit de massa komt, en niet van bovenaf door een centrale macht wordt opgelegd.

Dit alles wordt haarfijn uit de doeken gedaan in het gelijknamige boek van Steven Berlin Johnson, van wie we eerder ook The Ghost Map bespraken. Emergence verscheen overigens al in 2001. We bespreken het hier omdat we er in de komende tijd naar zullen terugverwijzen, niet omdat we actueel willen zijn.

Een greep uit de inhoud. Een enkele mier weet maar bar weinig, maar een mierenkolonie is een strak georganiseerd organisme. Op bezoek bij een mieroloog leren we dat mieren communiceren via geursignalen, ook wel feromonen, en dat ze een simpele maar doeltreffende instructieset kennen. Je ziet een vuilstortplaats ontstaan in een uithoek van de kolonie, zo ver mogelijk van het centrum vandaan. De individuele mier herkent afval en weet: "afval moet ver weg" en ze communiceert met haar collega’s de plaats die goed ver weg is. Maar in een andere uithoek van de kolonie onstaat een berg mierenlijkjes. De mier weet dus ook: "dooie mier moet ook ver weg, maar is geen afval".

Telefoonmaatschappijen hebben decennia lang geworsteld met wat bekend staat als het handelsreizigersprobleem: je moet langs een aantal steden, knooppunten in telefoonnettaal, maar via de kortst mogelijke route. Met meer dan een handvol steden wordt het aantal mogelijke routes al snel zó groot dat er niet meer tegenop te rekenen valt. De oplossing bestaat nog niet zo lang. Je stuurt een flink aantal pakketjes lukraak het netwerk op. Die pakketjes zoeken een weg en, belangrijk, sturen informatie over hun route en hun reistijd terug naar de startplaats. Vervolgens geef je die informatie mee aan een nieuw salvo pakketjes, die zoeken opnieuw hun weg. Dat herhaal je een aantal keer. Op die manier ontstaan er als het ware geursporen langs de meest efficiënte routes, hoe sterker de geur, hoe efficiënter de route. Dit systeem past zich bovendien automatisch aan wanneer de omstandigheden veranderen, bijvoorbeeld bij congestie.

Die geursporen, daar gaat het om. Internet is er groot mee geworden. Johnson haalt Slashdot aan als één van de eerste blogs waar je berichten kon filteren op het aantal reacties dat erop kwam. Lees uitsluitend de berichten met 5 of meer reacties en je hebt de belangrijkste te pakken. Op dezelfde manier werkt Amazon: "lezers die dit boek kochten, kochten ook deze andere boeken". De knop "soortgelijke sites" in Firefox is net zoiets, en natuurlijk Twitter. Dat bestond nog niet toen Emergence verscheen, maar de principes van Twitter worden er al wel in beschreven.

Emergence verscheen om en nabij 9/11, het is geschreven voordat de dotcombubbel uiteenspatte. Je kunt dus gerust stellen dat Johnson behept is met een heldere kijk op de toekomst. Verfrissend en ook heel leuk is dat hij van alles en nog wat onderzoekt, hij kijkt over het hele gamma van wetenschappen heen en pikt er dingen van zijn gading uit.

Toch is Emergence geen meesterwerk zoals The Ghost Map dat wel is. Dat komt doordat Johnson te vaak aan name dropping doet zonder uit te weiden wat die naam nu precies heeft bijgedragen aan het betoog. Die zou je dan even willen googelen, maar het leven is al gefragmenteerd genoeg. Ik wil het volledige verhaal in dat boek lezen en mijn concentratie niet onderbreken met gegoogel, hoe nuttig dat ook moge wezen. Het boek wordt er beduidend slechter leesbaar van en ook nodeloos gedateerd. Maar neem dat dan maar voor lief, want dit boek mag u eigenlijk niet missen. Voor zover we konden nagaan is het niet vertaald in het Nederlands.

Uitgebreide recensies zijn er van The Guardian en meer dan 80 op Amazon, waar iemand terecht opmerkt dat Emergence leest als een tijdschriftartikel.

Emergence: the Connected Lives of Ants, Brains, Cities, and Software, Steven Johnson, Penguin Books, 2001, ISBN 978-0-140-28775-2
de afbeelding is van Flick gebruiker Pandiyan, gebruikt onder een Creative Commons licentie

dinsdag 7 juli 2009

PLoS: chimpansees betalen voor sex

Gezaghebbend en gratis: de Public Library of Science. Lees bijvoorbeeld hoe chimpansees met vlees betalen voor sex. De onderzoekers hebben 22 maanden lang een groep in het wild levende chimpansees gevolgd. Onafhankelijke chimpanseevrouwen copuleren significant vaker met chimpanseemannen als ze daar vlees van krijgen. De onderzoekers beschrijven het als een win-win-situatie: de mannen hebben vaker een succesvolle paring, de vrouwen verhogen hun voedselinname zonder dat ze daar zelf de risico's van het jagen voor hoeven te nemen. De soort is er duidelijk bij gebaat.

Tot zover de sex. Het stond boven deze post omdat het oog eraan blijft haken. Of u daar nu bent ingetuind of niet, wees welkom en lees vooral verder.

Want belangrijk van PLoS is dat er, net als bij Wikipedia, aan wordt bijgedragen op vrijwillige basis en iedereen mag naar hartelust stukken en plaatjes kopiëren zolang de bron maar wordt vermeld.

Zo ziet de toekomst van kennis er uit. Het boek zal niet verdwijnen, maar samenvattingen en artikelen worden beter toegankelijk. Filter artikelen op "meest bekeken" en je kunt geïnformeerd over de meeste dingen meepraten. Alleen de juweeltjes die niet de aandacht van de massa trekken merk je dan niet op. Dat kan een nadeel zijn.

Waarom zou je nog een krant lezen? Omdat PLoS oneindig veel meer leesvoer aanlevert dan een normaal mens verstouwen kan, en een krantenredactie de krenten voor je uit de pap pikt. Maar hoe doet die redactie dat? Door persagentschappen en buitenlandse media af te grazen naar pakkende kopjes. Wat min of meer dezelfde filtering is als "meest bekeken". Volg een paar blogs met een paar RSS feeds en je ziet nieuws over internet hoppen en vroeger of later dan ook in de krant verschijnen.

Papier leest lekkerder. Dat wel.