maandag 28 februari 2011

Hoe de Openbare Bibliotheek ten onder gaat

Sinds ik kan lezen heb ik een bibliotheekkaart. Van die afstand volg ik hoe de Openbare Bibliotheek het hoofd boven water probeert te houden. Het gaat niet goed.

Ik kan me vergissen, maar ik heb de indruk dat besluitvorming in de biebwereld polderend tot stand komt. Traag als een paardenploeg door vette klei. Hoe fnuikend kan democratisering uitpakken? Wie zitting heeft in beleidscommissies en stuurgroepen, wordt die geselecteerd op verstand van zaken en bewezen merites? Soms wel, weet ik. Maar lang niet altijd, weet ik ook. Hoe lang moet het duren voordat een besluit tot stand komt? En is het dan nog een goed besluit?

De OB naast Amsterdam CS heeft prima accomodatie voor ADHD-patiëntjes. Modebewuste hangjeugd (gezichtsbeharing, fiftiesbrillen en koddige wollen petjes op) vergelijkt er elkaars iPhones en Macbooks. Je kunt er lekker eten en drinken. Maar door al die horeca zie je de boeken niet meer.

De OB in Utrecht lijdt, toegegeven, onder achterstallig onderhoud, maar ik kom er graag. Vanwege de boeken, maar ook vanwege het uitzicht op de Dom en de Utrechtse binnenstad. Ik vind het een prettig gebouw. Volgens deskundigen, echter, kan dit gebouw 'echt niet meer'. Inderdaad, dat klinkt precies als je moeder die commentaar geeft op een lekkere broek waar een winkelhaakje in gekomen is. De verhuizing van de OB naar een spiegelpaleis nabij Hoog Sjaggerijne is gelukkig even van de baan, maar reden om de beslissers te vertrouwen zie ik niet.

De hoofdzaak lijkt ze niet duidelijk te zijn. De Koninklijke snapt het wel, die werkt samen met Google om de collectie te digitaliseren. De Openbare blijft steken in navelgestaar en verwarring, althans zo lijkt het als je de verwoed bloggende biebologen leest.

Terwijl het zo simpel is: ik wil in de bibliotheek boeken kunnen vinden en ik wil de tijd krijgen om ze te lezen. Maar zo werkt het niet.

Vier waar gebeurde gevallen

(1) Ik zocht boek X. Dat heeft de openbare, maar het is uitgeleend, dus ik reserveer. Na enige maanden wachten is het mijn beurt. Het is een pil van 400 pagina's waar ik rustig de tijd voor wil nemen, maar dat gaat niet. Het is een populair boek, er zijn nog 12 wachtenden na mij, ik moet het halverwege inleveren en weer achteraan aansluiten. Amazon levert het nieuw, voor 6 euro inclusief verzendkosten. Waarom koopt de OB er niet een paar extra? Ik heb het zelf maar gekocht.

(2) Ik zocht boek Y. Dat heeft de openbare niet, maar voor vijf euro behandelingskosten kan ik laten zoeken in alle aangesloten bibliotheken. De Universiteitsbieb van Amsterdam heeft het en een paar dagen later kan ik het ophalen. So far so good. Het is geen populair boek, ik kan het verlengen. Eén keer, daarna niet meer. Amazon heeft datzelfde boek voor 3,99 euro inclusief verzendkosten. Dat was goedkoper geweest, maar ik hoef het boek niet te hebben, weet ik nu. Deze wijsheid kostte me 5 euro.

(3) Ik zocht boek Z, al jaren. De Koninklijke heeft het, maar ik kom daar niet vaak genoeg in de buurt. (Waarom Openbare en Koninklijke niet wat nauwer samenwerken weet ik niet, vermoedelijk heeft het iets te maken met geld en bestuurlijke aderverkalking.) Het aantal malen dat ik de titel heb ingetikt in de diverse catalogi bij mij in de buurt is niet te tellen. Ik vond het uiteindelijk, voor een schappelijke prijs, op boekwinkeltjes.nl.

(4) Om mijn steentje bij te dragen heb ik het meest luxe biebabonnement dat er is. Toen ik mijn materiaal een paar dagen te laat inleverde bleek dat de boetes komkommersjeel waren herzien. Een tientje, voor vier dingen. Had ik dat geweten, dan was ik wel eerder gekomen. Waarom word ik daarmee overvallen? En waarom omvat dat luxe-abonnement geen rappelservice? Die mails gaan er volautomatisch uit, dat kost niets. Thomas aan de balie kreunde van ellende onder mijn protest. Hij kan er immers ook niks aan doen. We schikten. Voor 7,50 word ik nu een jaar herinnerd.

Moraal en conclusie: het bedrijfsleven levert wat de klant vraagt en dankzij internet wordt het gevonden. De OB daarentegen probeert krampachtig nieuwe klanten binnen te halen en drijft vaste klanten ongemerkt de deur uit.

En zo graaft de Openbare Bibliotheek haar eigen graf. Het is geen halszaak, er vallen geen dooien. Maar ik vind het wel heel erg.

In Der Himmel über Berlin komen twee engelen voor, onzichtbaar voor stervelingen. Ze kunnen gedachten lezen. Ze komen graag in de bieb, omdat daar van die mooie gedachten te lezen zijn. Wij zijn geen engelen, maar herkent u de sfeer, de motivatie? Ik wel.

Ik hou van plekken waar mensen boeken lezen. Die plekken moet je niet uitdossen als uitgaansgelegendheid. Het gaat om de boeken. Zorg dat die tot hun recht komen. Niet meer, niet minder.


Foto: New York Public Library Interior, door Yuan2003 onder Creative Commons

7 opmerkingen:

  1. Je brengt precies onder woorden waarom ik afgelopen jaar besloot mijn lidmaatschap van de OB niet te verlengen (na tientallen jaren lid te zijn geweest). Triest, maar ik vind er niet meer wat ik zoek.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Het klopt helemaal dat commerciële partijen de bieb hebben voorbijgestreefd als het gaat om het gemak en het aanbod van boeken. Je kunt als bibliotheek dan twee dingen doen. Ofwel je gaat de concurrentie aan met een miljardenbedrijf als Amazon en probeert hen te kopiëren. (kansloos, als je het mij vraagt) Of je biedt als bibliotheek iets wat andere partijen niet bieden (unique selling point). Ik voel veel voor die tweede optie. Ik kan je frustratie over de bieb als hangplek voor hippe jongeren in zekere zin wel begrijpen. De bieb als een grote koffiehoek vind ik veel te beperkt. Maar ik denk ook dat de bibliotheek meer is dan alleen een uitleenfabriek waar je boeken komt lezen.

    Er zijn verschillende manieren waarop mensen in contact kunnen komen met verhalen, dat kan d.m.v. een leestafel zijn, maar nóg beter zijn bijvoorbeeld het boekenclubs, debatten en filmavonden in de bibliotheek, bibliotherapie en andere vernieuwende projecten. Op mijn blog StoriesGuy.nl vind je daar diverse voorbeelden van.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. @StoriesGuy
    Je geeft hier enkele best aardige suggesties om dingen die elders al gebeuren (debatten, leesclubs, filmavonden, bibliotherapie) vaker in de bibliotheek te laten plaatsvinden. De OB als een soort buurt- of clubhuis? Mij zou je met die activiteiten in elk geval niet naar de openbare bibliotheek terugkrijgen. Vroeger was de bibliotheek voor mij de aangewezen informatiebron. Die (voor mij belangrijkste) functie heeft de bibliotheek gewoon niet meer.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. @Kophieps, ik denk dat je nog iets teveel denkt vanuit de 'oude bibliotheek', het oude paradigma van de bibliotheek als uitleenfabriek. Wat je eigenlijk zegt is: de bibliotheek is een altijd een uitleenfabriek geweest, en als het geen uitleenfabriek is, dan mag het geen bibliotheek heten. Ik denk dat de bibliotheek nooit bedoeld is als uitleenfabriek. De openbare bibliotheek is begin 20e eeuw opgericht met het doel om mensen bij te staan in hun persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling. Het uitlenen van boeken is altijd een middel geweest om daartoe te komen. Dat middel is nu overbodig geworden, maar die missie staat wat mij betreft nog steeds fier overeind.

    Je geeft aan dat boeken lenen voor jou niet meer interessant is. Dat lijkt mij juist een pleidooi voor de bieb om op zoek te gaan naar nieuwe middelen. En dat zo'n nieuw middel de ene persoon meer aanspreekt dan de andere, begrijp ik. Maar ik denk ook dat er doelgroepen zijn die die nieuwe invulling wel zal aanspreken.

    En... stiekem hoop ik dat het aanbod zó divers wordt dat er toch een activiteit of dienst tussenzit die jou zal interesseren. Een activiteit rondom jouw persoonlijke interesses. Een leesadvies op maat. Noem maar op.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Via de site www.boekenliefde.nl en de app "bieb" is het mogelijk je bibliotheekpas te koppelen aan de site. Je krijgt gratis meldingen in je mail en/of op je smartphone als je je boeken over 7 dagen of 3 dagen of 1 dag moet inleveren. Een geweldige gratis service.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Hartelijk dank, @Désirée, voor deze nuttige tip.

    Waarbij ik me dan wel weer afvraag waarom de openbare 7,50 vraagt voor zo'n zelfde service.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. @Rolf Blijleven Ja, bibliotheken moeten steeds meer voor hun eigen inkomsten zorgen denk ik met alle bezuinigingen.

    BeantwoordenVerwijderen