woensdag 20 juli 2011

Boekbespreking: De file, dat ben je zelf

Een automobilist die tot het laatst wacht met invoegen, is die asociaal of juist niet? Is kilometerheffing onrechtvaardig? Hoe ontstaan kijkfiles? Mopperen we terecht op de NS? En hoe komt het dat megaprojecten altijd boven budget gaan?

De antwoorden, en nog veel meer, vindt u in De file, dat ben je zelf, samengesteld door 15 wetenschappers van de TU Delft onder redactie van twee van hen, Hans van Lint en Vincent Marchau. Die ondertitel luidt (Bijna) alles wat je moet weten over verkeer en vervoer en dat is een vlag die de lading goed dekt.

In vlot leesbare taal krijgen we de huidige stand der wetenschap van het vakgebied Verkeer & Vervoer (V&V) gepresenteerd. Multidisciplinair! Dit is één van de redenen dat ik dit boekje smullend heb verslonden. Het gaat van meet- en regeltechniek langs geschiedenis, economie, psychologie, bestuurskunde, politicologie en milieukunde en dan heb ik de diverse specialisaties nog niet eens genoemd.

Fascinerende materie, met heel veel dingen die je nog niet wist. Terwijl het een onderwerp is waar iedereen een mening over heeft; een onderwerp met veel onderbuikgevoel, waar politici mee naar kiezers hengelen. Dit boekje scheidt de zin van de onzin.

(Selectieve) SAMENVATTING

Het eerste hoofdstuk is een inleiding en staat in zijn geheel on-line. Vervolgens eerst geschiedenis (hoofdstuk 2). In het jaar 1800 reisden alle 2 miljoen Nederlanders 3 kilometer per persoon per dag; vandaag zijn we met 16 miljoen en doen we ieder 30 km/dag. Dat is dus tachtig keer zoveel beweging op hetzelfde stukje grond.

Hoeveel kilometers wij dagelijks verkiezen te rijden heet de vervoersvraag. Die is de afgelopen decennia harder gestegen dan het wegennet aankon – wist u al. Maar asfalt erbij (kabinetsbeleid!) is maar een deel van de hele oplossing, want snellere wegen zuigen meer verkeer aan. Zie Los Angeles: één en al dubbelzesbaans, dagelijks muurvast.

Hier zijn we bij een kernpunt van dit boekje: one-issue-beleid voldoet niet. V&V is complexe materie met complexe problemen. Om die op te lossen moet je én asfalteren, én verkeersstromen slimmer beheren, én de vervoersvraag beteugelen.

Beloon Filemijden

Dat laatste moet, vindt de redactie, door Anders te Betalen voor Mobiliteit (ABvM). De kilometerheffing werd unaniem afgedaan als onrechtvaardig, maar hoofdstuk 3 maakt duidelijk waarom ABvM tóch een goed idee is. We zien theorie en praktijk (in het buitenland), en een proef in Nederland die werkte. Reizigers over een stuk A12 werd een premie beloofd als ze de spits zouden mijden. Hun gedrag werd geautomatiseerd gecontroleerd. Wat blijkt: de hoogte van de premie maakt niet uit. Of je nu 3 of 7 euro beloning krijgt als je eerder van huis gaat, de bereidheid om dat te doen is dezelfde – en best groot.

Maar het blijft ingewikkelde materie. Na een reeks geslaagde proeven met 80-km-zones werden die in 2005 breder ingevoerd. Met desastreuze gevolgen: files schoten omhoog in aantal en lengte. Hoofdstuk 4 legt uit hoe dat kon gebeuren en bespreekt de mens achter het stuur. Ik vind dit één van de beste hoofdstukken in het hele boekje. De psychologie van individueel rijgedrag, eigenschappen van infrastructuur en ambtelijke besluitvorming komen hier samen. Het zou stof voor rij-examens moeten zijn, want rijgedrag maakt uit: dom of 'sportief' rijden verergert files. En wist u dat ons wegennet het snelst doorstroomt bij 85 à 90 km/u?

Maar het kan nog veel erger: Bejing. Hoofdstuk 5 vertelt dat het ideale transportnetwerk principieel onmogelijk is, maar in Bejing denken ze gewoon niet na voordat ze wat doen. Hoe erg dat is moet u zelf maar lezen, maar hier is alvast een filmpje.

Befaamde blaadjes

Onze nationale reden tot klagen heet NS. Onterecht, betoogt hoofdstuk 6, het Nederlandse spoorwegnet behoort tot de meest efficiënte en punctuele in Europa. We krijgen haarfijn uitgelegd waarom dat zo is en hoe een spoornetwerk functioneert, met seinen, baanvakken, en wat een trein wel en niet mag. Dat is nog best ingewikkeld en een plaatje ter verduidelijking ontbreekt. Dus dat heb ik zelf maar gemaakt, aan de hand van de tekst. Maar toch ook weer zeer interessant voor iedereen die weleens de trein pakt. Die blaadjes op de rails? Dat leek een lulsmoes maar het wás een goede reden: de remweg wordt er écht veel langer door en wie wil er nou een treinbotsing?

In hoofdstuk 7 zien we hoe het komt dat megaprojecten altijd zo ver boven budget gaan. Verplichte kost voor elke ambtenaar en politicus in Nederland, want het is hun schuld! Politici doen aan wensdenken en overcommitment (Betuwelijn moest er komen, ligt er nu voor de kat z'n viool); ambtenaren trekken zich terug zodra professionaliteit gewenst is, onder overhandiging van blanco cheques aan vastgoed- en consultancy-firma's.

Terug op de weg, hoe veilig rijden wij zelf? Gemeten naar verkeersdoden behoort Nederland tot drie veiligste landen ter wereld, met ongeveer 800 slachtoffers per jaar (hoofdstuk 8). Maar waarom proberen we dat niet op nul te krijgen? 130 km/u lost niks op (zie hierboven), maar werkt wel ongelukken in de hand. En waarom krijgen dronken rijders geen alcoholslot, zodat ze gewoon niet meer beneveld de weg op kunnen?

Heeft u zich weleens afgevraagd waarom die spitsstrook niet open is? Het antwoord vindt u in hoofdstuk 9, over milieu, geluidshinder en CO2-uitstoot. Het boek besluit (hoofdstuk 10) met overtuigend bewijs dat elk wegennetwerk zichzelf bij overbelasting in de soep draait.

Conclusie

Iedereen die iets wil weten of iets te melden meent te hebben over auto's, files, treinen, kortom over Verkeer en Vervoer, moet gewoon dit boekje lezen. Aangezien iedere Nederlander van 8 tot 88 aan die definitie voldoet, zou het niet aan te slepen moeten zijn. Laten we het hopen.

Van Lith en Marchau (red), De file, dat ben je zelf. (Bijna) alles wat je moet weten over verkeer en vervoer; Publicatie Bouwkunde, Delft; 246 pagina's; ISBN 9789052693941
Het filmpje van Beijing is ontleend aan het blog behorende bij het boek

3 opmerkingen:

  1. Ik heb het niet gelezen en wel een onderbuikgevoel bij zo veel wetenswaardigheid:

    130 km/u maakt niets uit, waarom dan niet 110 km/u of 93 of 155? Natuurlijk: hard rijden kost meer benzine en levert maar een paar minuten op, maar als je zo redeneert, dan kom je al snel tot de conclusie dat de meeste autoritten helemaal flauwekul zijn (waarom oma bezoeken, kun je die vriend niet bellen, waarom moet die klant zo nodig in persoon te woord worden gestaan, waarom alleen in een auto als er vier in passen, wel eens van telewerken gehoord en videoconferencen?)

    En dan die CO2... zo lang het probleem niet bij de bron wordt aangepakt - de oliebron - maakt het weinig uit. Als je het niet opstookt in je auto, dan stopt een ander het wel in een fabriek of ploegt een derde er nog wat extra nep-natuur mee om. Niets mag wijken voor economie en werkgelegenheid.

    Zo lang we zelf ieder zo'n ton zware bak ijzer mogen besturen zullen ongelukken en files blijven. Wel lekker, effe alleen achter het stuur, die slome sukkel voor je rechts inhalen en flnk inhouden als er langs de kant wat te zien is of met je mobieltje aan je oor effe snel een flitser aanmelden bij de radio...

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Je slaat de spijkers op hun koppen.

    Je hoort mij ook niet zeggen dat het boekje de oplossing voor de problemen. Het zet alleen wel het inzicht in die problemen op een rij.

    Lees nou maar gewoon. Krijg je geen spijt van. Je hebt 't zo uit, echt!

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Anne zei:
    >Zo lang we zelf ieder zo'n ton zware bak ijzer mogen besturen

    Inderdaad, en dat terwijl de zelfsturende auto technisch allang mogelijk is. Het boek stelt dat echter uit tot 2050 (in hoofdstuk 1, de samenvatting). En dat terwijl er ooit al een compleet project aan gewijd was, met meer dan tweehonderd Europese partners en (omgerekend) driekwart miljard euro. En hoe is het nu? Zelfs de automaat is nog in de minderheid. Laten we eerst eens naar die tussentoestand gaan, dat draagt ook bij aan minder ongelukken en dito files: haal eerst maar die pook uit de auto (en lees meer over het Europese project en bekijk een foto van een auto met joystick).

    BeantwoordenVerwijderen